Bữa cơm chiều

Nhân ngày gia đình Việt Nam 28.6






Bữa cơm gia đình thời nay. Ảnh: TL

Họa sĩ Lê Thiết Cương: Bữa cơm chiều đồng nghĩa sum hiệp







Ở Hà Nội, các cuộc khai mạc triển lãm tranh đều diễn ra vào buổi chiều. Tuần trước, nhận được giấy mời đi dự triển lãm tranh vào lúc 8 giờ sáng của anh H.U, tôi sửng sốt nhấc máy hỏi. Anh bảo hôm nay giỗ đầu vợ, anh muốn tổ chức triển lãm này, trong đó có mấy bức vẽ chị, khai mạc sáng là vui với bạn bè. Buổi chiều anh muốn đi chợ, làm mâm cơm thắp hương chị ở nhà.
Năm 17, tôi yêu O nhà ở phố Hàng Nón, một bữa cô ấy bảo: “Hôm nào mẹ anh đi làm ca chiều, em sẽ sang nhà anh nấu một bữa cơm cho anh”. Tôi đáp “Mẹ anh làm hành chính, buổi trưa thường không có nhà, trưa mai em sang nhé”. O bảo: “Em thích buổi chiều, em thích nấu cơm chiều”.
Sáng nay càphê với K. Bạn cùng công ty, vợ chồng K. Không ở với nhau nữa, K. Sống một mình đã lâu. Cô ấy kể: “Chiều chiều đi làm về, dắt xe vào ngõ, qua mấy nhà hàng xóm, thấy nhà nào cũng chẻ củi, bắc bếp, nhóm lửa, vo gạo, rửa rau… làm em thèm, em thèm có gia đình”.
Chả hiểu sao, buổi chiều, bữa cơm chiều chứ không phải là bữa trưa, bữa sáng lại gợi đến sự đầm ấm, gợi đến tổ ấm, gợi đến trở về, gợi đến đoàn tụ, gợi đến cảm giác hạnh phúc, cảm giác về gia đình? Và nói như cô K. Bạn tôi là hình ảnh bữa cơm chiều làm cô thèm muốn gia đình. Nhưng dường như cái câu hỏi mơ hồ khó lý giải này đã chính là câu giải đáp rồi.
Kiến trúc sư Ngô Viết Nam Sơn: Bài học từ những bữa cơm của mẹ







Trong nhiều năm bôn ba du học, rồi hành nghề tại nước ngoài, tôi vẫn thường nhớ đến những bữa cơm gia đình của mẹ tôi, cho dù người mất đi lúc tôi chỉ khoảng 15 tuổi.
Bữa cơm gia đình cho tôi bài học trước tiên về tình mẹ hy sinh cho gia đình. Mẹ thường nhường miếng ngon nhất cho cha tôi, rồi đến chúng tôi. Tôi còn nhớ rõ một lần mẹ đãi cả nhà ăn tôm luộc chấm muối tiêu chanh; thấy cả nhà ăn ngon quá, mẹ nói mẹ thích ăn đầu tôm nhất. Chúng tôi thật ngốc khi tin là thật, và nghe lời mẹ “đổi” đầu lấy mình tôm từ mẹ. Hình ảnh mẹ tôi cười vui ăn một dĩa toàn đầu tôm, là một trong những hình ảnh rét mướt nhất mà tôi không bao giờ quên.
Bữa cơm gia đình cũng là lúc mẹ đóng vai trò một người nội tướng có “uy quyền” thật sự trong gia đình, khi mà cả nhà, bao gồm cha tôi, đều phải có mặt vào giờ ăn, sau khi mẹ tôi từ bếp bấm ba tiếng chuông, báo là đã dọn ăn xong. Cha tôi thường “chấp hành” rất trang nghiêm, hiếm khi vắng nhà vào bữa ăn gia đình, nhưng cũng có khi cảu rảu, vì đang đọc dở đoạn truyện hay cũng phải để đó xuống ăn cơm cùng gia đình. Nhờ vào lề thói đó, mọi người trong nhà gắn bó với nhau hơn, tâm sự và san sớt cuộc sống hàng ngày cho nhau. Nhất là cha tôi, ngày thường rất nghiêm khắc và khó gần, nhưng trong những bữa cơm vui vẻ với gia đình, cũng trở thành hoàn toàn khác, nhu hòa và thân tình với các con hơn.





Hiện căn bếp nào cũng hiện đại, nồi chảo sáng choang, phòng ăn đèn chùm sáng lung linh, ghế dựa bọc nệm êm ái mà đôi khi chỉ có hai người, có lúc chỉ còn một người với mâm cơm thờ ơ, thiếu tiếng cười, thiếu âm thanh, có chăng chỉ là tiếng chuyển kênh tivi… Bữa cơm gia đình có khi lại giúp chúng tôi vượt qua được tai họa một cách thần kỳ. Vào năm 1968, vào đỉnh điểm của cuộc chiến tại miền Nam, cha tôi mua một số bao cát để làm hầm ẩn nấp, nhưng để ngoài sân một thời gian mà chưa làm được vì bận việc. Một hôm, có một số em bà con của cha tôi cùng vài người bạn tới thăm, mẹ tôi hiếu khách mời họ ở lại dùng cơm. Trong khi mẹ tôi lo chuyện nấu bếp, các chú thấy đống bao cát chất ngoài sân, nên tự nguyện cùng nhau giúp cha tôi chất bao quanh tường một căn phòng ở tầng trệt để làm hầm ẩn nấp. Chúng tôi ham vui nên xin phép ba má vào chơi với các chú, rồi ngủ quên trong căn “hầm” mới làm. Tối hôm đó, ngôi nhà bị trúng pháo kích sập gần hết căn lầu trên, nơi anh em chúng tôi thường ngủ! Không có bữa cơm gia đình thân tình với các chú tối hôm đó, thì có thể tôi không còn ngồi đây để kể chuyện cho các bạn.

Nhà nghiên cứu sử học Nguyễn Thị Hậu: “Không gian cộng cảm”







Sống trong một thành thị lớn, nhiều lề thói, nề nếp lâu đời của từng cá nhân chủ nghĩa, từng gia đình buộc phải đổi thay để thích nghi với cuộc sống hấp tấp tất bật nghe đâu không có thời kì cho riêng mình, cho người nhà. Những bữa cơm gia đình là một trong những nề nếp ấy.
Gia đình tôi cũng như hầu hết các gia bãi thực chức, viên chức ở tỉnh thành, từ sáng sớm cả nhà đã chia nhau mỗi người mỗi ngả: đi làm, đi học… Bữa sáng tiện đâu ăn đấy, có khi là tiệm phở quen, khi là xe bánh mì đầu hẻm, khi là gói xôi mua dọc đường mang tới cơ quan. Bữa trưa thì mang theo hộp cơm hoặc kêu cơm văn phòng, nuốt vội vài miếng rồi tranh thủ chợp mắt hay nhắm nháp ly càphê cho tỉnh táo. Đến chiều tối cả nhà mới về đông đủ nếu không ai có việc đột xuất. Vì thế, bữa cơm chiều thật sự là khoảng thời gian của gia đình, và vì gia đình.
Gia đình tôi có một quy định bất thành văn: một tuần ít nhất phải có bốn buổi cả nhà ăn cùng cơm chiều, nhất là những ngày cuối tuần. Quây quần quanh bàn ăn, mâm cơm không chỉ để ăn uống mà còn để giao tiếp, bàn thảo, tỏ tường, diễn đạt tình cảm, sự quan tâm. Bữa ăn chiều là “không gian cộng cảm” của gia đình, bữa ăn đầy đủ các thành viên luôn là biểu trưng hạnh phúc. Gian bếp phòng ăn ấm êm còn bộc lộ vai trò của người nữ giới, người mẹ trong việc bảo vệ và duy trì sinh hoạt gia đình, tăng cường sự gắn bó tình cảm cha mẹ và con cái. Ngày cuối tuần, mấy mẹ con bày vẽ thêm những món mới hay cầu kỳ hơn chút, vừa để đủ chất vừa cho con gái “thực tập tay nghề” bếp nước.
Sáng nay, tôi vừa mới quẳng lên Facebook câu status “Hoàng A Mã nhà mình vừa nhắc là chưa có sấu Hà Nội để nấu canh”, thì buổi chiều nhận được ngay quà Hà Nội là một túi sấu tươi xanh ngắt. Chỉ cần nghĩ chiều nay sẽ có món canh sấu sườn non nêm hành hoa, một món ăn rất đặc trưng của mùa hè miền Bắc mà cả gia đình tôi đều thích, đã thấy hiện ra một bữa cơm ấm êm vui vẻ của cả nhà.






Bữa cơm của gia đình người Việt đầu thế kỷ 20. Ảnh: TL SGTT

Chuyên gia ẩm thực Dzoãn Cẩm Vân: Cái tình trong bữa ăn đang nhạt đi







Chẳng hiểu từ bao giờ, những bữa cơm gia đình của người Việt bỗng dần mất đi, nhất là ở đô thị.
Ban đầu là mất đi bữa ăn sáng chung với lý do không kịp chuẩn bị vì người đi sớm, kẻ dậy trễ. Tiếp đến là bữa ăn trưa không có vì cả hai vợ chồng đi làm cơ quan chỉ được nghỉ một tiếng, con thì ở bán trú. Nhưng hiện giờ thì đến cả bữa cơm tối cũng thưa dần với nhiều lý do: đi làm về mệt quá, chồng thì đi tiếp khách khuya mới về, con thì đi học thêm, ăn đại cái gì cho xong.
Có một nghịch lý là ngày xưa bếp củi, bếp than, bếp tro trấu thì ngày nào cơm cũng ba bữa ngon và ấm, dù chỉ là chén sành, đĩa mẻ, trách đất, đũa tre... Phòng ăn không có, cả gia đình ngồi trên sập gỗ hay ngồi bệt dưới đất, trải vội tấm cót lác, dưới ánh đèn lù mù chan chan, gắp gắp hàn huyên bao chuyện mưa nắng mà vui, mà ấm, mà tình. Còn hiện căn bếp nào cũng đương đại, nồi chảo sáng choang, phòng ăn đèn chùm sáng lung linh, ghế dựa bọc nệm êm ái mà thỉnh thoảng chỉ có hai người, có lúc chỉ còn một người với mâm cơm nhạt thếch, thiếu tiếng cười, thiếu âm thanh, có chăng chỉ là tiếng chuyển kênh tivi…
Thật ra chúng ta cũng chẳng thể trách ai vì sự thay đổi đến chóng mặt trong tầng lớp. Khi Chỉ cần bước ra đường là đã có những quán cơm “chỉ” – cách gọi hóm của cơm bình dân nhiều món. Đi làm về chỉ cần ghé ngang là có quờ quạng món ngon cho một bữa cơm, mà ngày nào cũng có thể ăn món mới, khỏi cần nhức đầu suy nghĩ nọ kia.
Đấy chỉ là món ăn, còn người ăn thì đâu rồi nhỉ? Từ khi nào bữa cơm gia đình bỗng vắng bóng người đến lạ. Chúng ta bỗng thích ngồi bên cạnh bạn bè, thích ra hàng quán để chọn những món ăn mình thích, ngồi nhìn trời ơi, nghe nhạc mà quên mất những bữa ăn đó không một tẹo hơi ấm gia đình, bữa cơm mà trong đó bố, mẹ, con cái cùng chia sẻ mọi buồn vui trong ngày. Cái tình trong bữa ăn do vậy cũng nhạt nhòa dần. Và trách nhiệm cũng như sự ràng buộc của mọi thành viên trong gia đình cũng thành ra mà không còn quan trọng nữa...
Lái buôn Nguyễn Lâm Viên: Khi danh, lợi lên trước chữ tình, mọi thứ đều bị phá vỡ







Tôi nghĩ hiện tại, những giá trị gia đình bị phá vỡ do gia đạo không còn được coi trọng. Người ta mất đi tinh thần phải sống trọn vẹn vì một điều gì đó. Nếu chỉ nghĩ đến bản thân, đến sự thật dụng, thì làm sao người cha có thể nhường ắt những gì tốt đẹp nhất cho đàn con? Làm sao người mẹ có thể hy sinh từng miếng cơm, manh áo, đến việc trông nom những bữa cơm chiều bằng tất cả tình thương xót? Nếu trong gia đình ba má không có sự trọng, hy sinh, thì làm sao con cái có thể yêu quý nhau, nảy nở tình ruột thịt? cuộc thế con người chỉ gói gọn trong ba chữ: danh, lợi, tình. Khi người ta để lợi, danh lên trước chữ tình, thì mọi thứ đều bị phá vỡ. Cái danh cái lợi đang khuynh đảo cả nơi thờ phượng thiêng liêng.
Là lái buôn thật khó để duy trì bữa cơm chiều với gia đình, vì cứ phải đi công tác liên hồi. Một năm tôi phải ở nước ngoài đến hai phần ba thời gian, nhưng nếu ở Việt Nam thì luôn chũm để Gìn giữ bữa cơm chiều với gia đình. Với tôi, tình thương là lẽ sống, nó đòi hỏi sự vẹn tròn. Muốn thương đồng loại, trước tiên phải thương gia đình. Giữ giàng những bữa cơm với nhau, để được gặp gỡ, trông nom, trò chuyện với nhau, đó là hạnh phúc. Không ai khác chính người cha, người mẹ phải “cầm cương” trong việc biến những phong tục của tổ sư để lại như việc cùng giỗ ngày tết, chăm sóc ông bà, hay nấu những bữa cơm hàng ngày… thành thông lệ, để các con noi theo.
Ca sĩ Phạm Thu Hà: Bữa ăn chỉ ngon khi có gia vị yêu







Tôi xa gia đình kể từ khi học xong phổ quát trung học, bắt đầu cuộc sống ở ký túc xá của trường nhạc, bữa cơm gia đình có đầy đủ mọi người thiếu vắng từ đó, thay vào là những cơm đạm bạc với các bạn cùng phòng.
Suốt nhiều năm nay, Hà luôn ao ước có được bữa cơm đầy đủ mọi thành viên của gia đình nhưng điều đó không dễ dàng gì. Lớn hơn một tẹo, khi rời ký túc xá, cũng là lúc cha mẹ và anh chị của tôi định cư ở nước ngoài. Mỗi năm, bố mẹ chỉ về nước một tháng vào dịp tết âm lịch. Đó là khoảng thời kì ráo trọi nhất trong năm, khi được gần bác mẹ bên mâm cơm gia đình, thưởng thức những món ăn mặn mà chất Việt Nam và tâm tình mọi chuyện trong cuộc sống, nghề trong năm qua cho bố mẹ nghe.
Những bữa cơm hàng quán, những lần gặp gỡ mọi người ngày càng diễn ra ở các quán ăn, nhà hàng nhiều hơn xưa nhưng có nhẽ nên chi mà bữa cơm gia đình ngày càng có giá trị và lẻ nhất. Hơn ai hết, Hà luôn ước mong được ở bên gia đình mình, cảm nhận tình cảm và sự thương tình của mọi người dành cho nhau, đặc biệt là mọi người còn có thể thưởng thức món ăn do chính Hà nấu. Mặc dù Hà không quá xuất sắc trong vai trò đầu bếp nhưng Hà luôn được ba má và anh chị khen là món ăn của Hà rất ngon, bởi có thêm gia vị của sự tâm thành và tình yêu.
Thực hành: Kim Yến – Trâm Anh





Muốn yêu đồng loại, trước nhất phải xót thương gia đình. Gìn giữ những bữa cơm với nhau, để được gặp gỡ, chăm nom, chuyện trò với nhau, đó là hạnh phúc.